Onze geschiedenis

Een vreedzame revolutie. Zo wordt de Grondwetswijziging van 1848 ook wel genoemd. In dat jaar verloor de koning zijn macht en werd Nederland een parlementaire democratie. De nieuwe Grondwet was geschreven door de liberaal Johan Rudolf Thorbecke en is nog altijd de basis van onze democratie.

Precies honderd jaar na de Grondwetswijziging werd de VVD opgericht. In de tussentijd speelden liberalen een belangrijke rol in de Nederlandse politiek. Zo werd in 1874 de kinderarbeid afgeschaft, dankzij het ‘Kinderwetje’ van de liberaal Samuel van Houten. In het begin vonden de liberalen het niet nodig een politieke partij te beginnen. Pas in 1885, toen alle andere stromingen al partijen hadden, werd de Liberale Unie opgericht.

Verboden door de Duitsers
In het begin van de twintigste eeuw volgde een versplintering van het politieke landschap. Bij de liberalen leidde dat tot de vorming van de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Liberale Staatspartij. Beide partijen werden in 1941 door de Duitse bezetter verboden. Een aantal kopstukken van de partijen kwam tijdens de oorlog om het leven.

Oprichting VVD

Na de oorlog veranderde de Liberale Staatspartij haar naam in Partij van de Vrijheid (PvdV) en ging de VDB van Pieter Oud op in de PvdA. Oud voelde zich daar al snel niet meer thuis en richtte het Comité-Oud op. Niet veel later besloten Pieter Oud en PvdV-leider Dirk Stikker om te gaan samenwerken. Met de oprichting van de VVD in 1948 kwam er een einde aan de versplintering.

Wat betekent de afkorting VVD eigenlijk?
VVD is een afkorting van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Deze naam symboliseert een partij voor alle lagen van de bevolking waarbij vrijheid (van het individu) en democratie belangrijke waarden zijn.

Een grote volkspartij
In de jaren ’50 groeide de VVD van Oud gestaag, maar zat de partij vooral in de oppositie. Onder de partijleiders Edzo Toxopeus en Molly Geertsema werd er in de jaren ’60 juist veel geregeerd. De VVD was in die kabinetten wel altijd een vrij kleine coalitiepartner.

Daar kwam in de jaren ’70 en ’80 een einde aan. Nog voor zijn dertigste verjaardag werd Hans Wiegel fractievoorzitter. Dankzij zijn sterke oppositie tegen het linkse kabinet-Den Uyl, boekte hij een flinke winst. De VVD werd onder Wiegel en zijn jonge opvolger Ed Nijpels een grote volkspartij.

In die jaren regeerde de VVD met de christendemocraten in de kabinetten van Van Agt en Lubbers. De overheidsfinanciën werden op orde gebracht, maar de VVD kwam in zwaar weer terecht. Mede door interne spanningen verloor de partij aan populariteit.

Ed Nijpels volgt Hans Wiegel op, Jan Kamminga op de achtergrond.

Roerige periode
Met Frits Bolkestein als nieuwe leider ging het in de jaren ’90 weer beter. De VVD trad onder hem toe tot het eerste Paarse kabinet. Dat kabinet was niet alleen baanbrekend (er zat voor het eerst geen christelijke partij in de regering), maar ook zeer succesvol. In 1998 leverde het nieuwe elan van Bolkestein 38 zetels op bij de verkiezingen: op dat moment het beste resultaat ooit. De partij stapte daarna ook in het tweede Paarse kabinet.

In de roerige periode na de moord op Pim Fortuyn regeerde de VVD van Gerrit Zalm ook in de eerste drie kabinetten-Balkenende. In 2006 organiseerde de partij een lijsttrekkersverkiezing. Die strijd tussen Mark Rutte en Rita Verdonk zorgde voor veel interne onrust en een nederlaag bij de volgende verkiezingen.

Ed Nijpels en Neelie Kroes met Andre Hazes in 1981.

VVD voor het eerst de grootste
Het was geen ideale start voor Rutte, maar als oppositieleider wist hij het vertrouwen in de VVD snel te herstellen. Het leidde in 2010 tot een historische verkiezingsoverwinning: voor het eerst was de VVD de grootste partij van Nederland. Dat bleef ook zo bij de volgende drie Tweede Kamerverkiezingen. In 2012 haalde de VVD zelfs 41 zetels, een verbreking van het record van Bolkestein.

Rutte werd de eerste premier namens de VVD en de eerste liberale premier sinds Pieter Cort van der Linden in 1918. Zijn vierde kabinet trad aan in januari 2022.

Wil je meer weten over onze geschiedenis?

Neem dan eens een kijkje op de geschiedeniswebsite van het documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen. In samenwerking met de VVD is met behulp van archiefmateriaal de partijgeschiedenis in beeld gebracht.